Skip to content Skip to footer

MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ BEZ ELEKTROŚMIECI

MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ BEZ ELEKTROŚMIECI

13 października obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Bez Elektrośmieci. Jest to ogólnoświatowe wydarzenie, zainicjowane przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Organizacji Odpowiedzialności Producentów Odpadów Elektronicznych (WEEE Forum), które ma na celu propagowanie wiedzy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, w tym o sposobie jego zagospodarowania. W tym roku już po raz siódmy będziemy obchodzić to Wydarzenie, a tegoroczna edycja odbywać się będzie pod hasłem „Wytrop z nami elektrośmieci i przekaż je do recyklingu” i ma na celu inspirowanie ludzi do uporządkowania domów z nieużywanych lub zepsutych urządzeń, które latami przechowujemy w szufladach.

CO TO SA ELEKTROŚMIECI (E-ODPADY) I DLACZEGO SĄ SZKODLIWE?

Każdego dnia korzystamy ze sprzętu elektrycznego i elektronicznego. trudno wyobrazić sobie obecnie codzienność bez jego udziału – zarówno bez dużego AGD jak np. lodówka, pralka, piec elektryczny, jak i urządzeń IT i telekomunikacyjnych – komputerów, drukarek, telefonów oraz małego AGD – odkurzacza, suszarki, czy tostera. Niemniej jednak świadomość jakie szkodliwe substancje zawierają porzucone sprzęty elektryczne i elektroniczne oraz jaki wpływ na środowisko mają gdy nie są odpowiednio zagospodarowane, nadal musi wzrastać. Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny to jeden z najszybciej rosnących strumieni odpadów w Unii Europejskiej. Mniej niż 40% e-odpadów jest poddawanych recyklingowi. Według danych z Eurostatu (z 2021 r., dla Polski i Malty z 2020 r.), w Polsce zbiera się 11,24 kg e-odpadów na mieszkańca, co nieznacznie przekracza unijną średnią wynoszącą 11 kg na mieszkańca. Liderami wśród zbierających e-odpady w Unii Europejskiej są: Austria, Finlandia, Francja i Belgia.

E-odpady zawierają liczne szkodliwe substancje, np.: rtęć, freon, azbest, kadm czy związki bromu, które po wydostaniu się z zardzewiałej lodówki lub rozbitych świetlówek przenikają do gleby, wód gruntowych i powietrza. Nieodpowiednie postępowanie z elektrośmieciami może nawet spowodować zatrucie organizmów ludzi i zwierząt substancjami trującymi zawartymi w zużytym sprzęcie. Co ważne, demontaż elektrośmieci może być dokonywany wyłącznie w wyspecjalizowanych zakładach przetwarzania, które posiadają stosowne zezwolenia. Kompletne, zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne stanowią źródło wielu surowców, takich jak: złoto, srebro, miedź i aluminium, które można ponownie wykorzystać. Aby jednak tak się stało muszą najpierw trafić do punktu zbierana elektrośmieci a następnie do zakładu przetwarzania, gdzie są demontowane i poddawane recyklingowi. Należy pamiętać, że odzysk surowców i ich wykorzystanie do produkcji nowych urządzeń zmniejsza stopień wykorzystania zasobów naturalnych oraz przyczynia się do obniżenia kosztów ich produkcji.

GDZIE MOŻNA ODDAĆ ZUŻYTY SPRZĘT ELEKTRYCZNY I ELEKTRONICZNY?

Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny oddajemy do:

  1. Sklepu sprzedającego tego typu sprzęt (np. kupując nowy);
  2. Punktu Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK);
  3. Punktu zbiórki elektroodpadów;
  4. Punktu skupu złomu, który posiada zezwolenie na zbieranie elektroodpadów;
  5. Miejskiego Punktu Elektroodpadów (w przypadku małych elektroodpadów – baterii, telefonów komórkowych, ładowarek, płyt CD lub żarówek), w zależności od rodzaju odpadów przyjmowanych w danym punkcie.

ZMIANY W PRAWIE UE

Aby działać przeciwko degradacji środowiska w zakresie nieodpowiedniego zagospodarowania takich zużytych sprzętów, Unia Europejska dąży do zmniejszania ilości e-odpadów poprzez zmianę prawa. Przykładowo, pod koniec 2024 r. USB typu C stanie się powszechną ładowarką dla większości przenośnych urządzeń elektronicznych w UE. Ponadto do 28 kwietnia 2026 r. laptopy będą musiały być wyposażone w port USB Type-C.

6 października 2023 r. Komisja Europejska wydała Zalecenia nr 2023/2585 w sprawie poprawy stopy zwrotu używanych i zużytych telefonów komórkowych, tabletów i laptopów. Zalecenia te mają na celu usprawnienie procesów ponownego użycia, naprawy i odzysku drobnej elektroniki, której poziom zbiórki jest na bardzo niskim poziomie (np. poziom zbiórki telefonów komórkowych w państwach członkowskich UE utrzymuje się poniżej 5%, a współczynnik recyklingu telefonów komórkowych wynosi 12-15%).

Przykładowo, według zaleceń państwa członkowskie UE powinny wspierać wprowadzanie zachęt finansowych sprzyjających zwracaniu telefonów komórkowych, tabletów i laptopów (sprawnych oraz niedziałających, które mogą zostać poddane naprawie lub odzyskowi). Zachęty finansowe mogłyby polegać np. na udzielaniu rabatów, bonów lub wypłacie określonych kwot przy odsprzedaży/zwrocie sprzętu.  Ponadto w celu ułatwienia zwrotu/odsprzedaży drobnej elektroniki państwa członkowskie powinny zachęcać dystrybutorów do wprowadzania narzędzi umożliwiających łatwe obliczanie wartości drobnej elektroniki użytkowej. Komisja zaleca również prowadzenie różnego rodzaju działań edukacyjnych i informacyjnych, w celu zwiększenia świadomości ekologicznej użytkowników.

KONTROLE W ZAKRESIE GOSPODARKI ELEKTROODPADAMI

Główny Inspektorat Ochrony Środowiska ma obowiązek kontrolować realizację obowiązującego prawa w zakresie gospodarki elektroodpadami.

Inspekcja Ochrony Środowiska kontroluje przestrzeganie przepisów ustawy z 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, a także wymierza kary pieniężne za łamanie tego prawa. Co najmniej raz do roku, każdy WIOŚ przeprowadza kontrolę zakładów przetwarzania zużytego sprzętu w swoim województwie.

Ponadto raz do roku GIOŚ przekazuje Ministrowi Klimatu i Środowiska raport na temat funkcjonowania systemu gospodarki zużytym sprzętem w danym roku kalendarzowym.

Bibliografia:

  1. https://www.europarl.europa.eu
  2. https://www.gov.pl
  3. https://dzienbezelektrosmieci.pl